Osmanlı devrinde Boğazlar'da tam anlamıyla egemen miydik? İstediğimizi
geçirir, istemediğimizi geri çevirir miydik? Yoksa tam anlamıyla
hâkimdik de Lozan Anlaşması ile hâkimiyetimiz elimizden mi alındı? Bu
soruların uzun uzun cevapları olsa da en kısa cevabı II. Abdülhamid
devrinden bir belgeyle verelim. Bu belgeye göre Pire limanından kalkan
dinamit yüklü bir Yunan gemisi Çanakkale ve İstanbul boğazları yoluyla
Romanya'nın Kalas limanına gidecektir. Yunan gemisinin yükü her ne kadar
patlayıcı olsa da çeşitli anlaşmalarla girdiğimiz yükümlülükler,
verdiğimiz kapitülasyonlar dolayısıyla bu tehlikeli geçişi engellemek
mümkün olmayacaktır. Osmanlı Hariciyesi geçişin engellenemeyeceğini
beyan edince, Tophane Müşirliği en azından hareketlerini gözleyebilmek
adına bir vapurla Yunan gemisini izlemek için II. Abdülhamid'den izin
istiyor. Demek ki Boğazlar Osmanlı devrinde de ülkelerin serbest geçiş
hakkına sahip olduğu uluslar arası bir suyolu imiş.(Ekstra malumat: Sunulan maruzatın karşı sayfasında II. Abdülhamid'in kurşun kalemle yazılmış el yazısı ile "bu yönde cevap verin" anlamına gelen C. rumuzu vardır. II. Abdülhamid, devletin dizginlerini ele geçirir geçirmez, her günün sabahında ilk iş olarak, isminin A.H. inisiyaliyle yazılı olduğu kırmızı ciltli defterlerde kendisine yöneltilen her husustaki sorulara böyle cevaplar verirdi. Ülkenin her yerinde yaprak kıpırdasa haberi ve inisiyatifi olurdu. Bu defterlere Hulasa-i Maruzat Defterleri denilir ki on beş binden fazlası Osmanlı Arşivi'nde korunmaktadır. Abdülhamid dönemini incelemek, araştırmak isteyenlerin asla vazgeçemeyeceği defter serisidir.)
BELGE METNİ
«28 Ağustos 1298 [9 Eylül 1882]
Yüz on sandık dinamit hamulesiyle Pire'den Kalas'a gitmek isteyen bir kıt'a Yunan sefinesinin leffen takdim olunan Hariciye Nezareti'nin tezkiresi mucebince Devlet-i Aliyye sularından men'-i mürûruna ahden mesağ olmamak hasebiyle Memâlik-i Şâhâne sularından mürûr edinceye kadar harekâtını gözetmek içün yanında bir vapur bulundurulması istîzânına dair Tophane Müşiriyeti'nden»
