6 Mart 2016 Pazar

YENİ OSMANLICILARIN ERMENİ, RUM, SÜRYANİ BAKANLARI OLACAK MI?

Hüküm cümlesini baştan vererek bu yazıyı okuyacak önyargılı şahsiyetlerin zaman kaybetmelerini önleyelim: «Tanzimat’ın “OSMANLILIK” projesi bir çıkmaz sokaktı ve devleti selamet sahiline çıkaramadı. Neyse ki Cumhuriyet’i kuran kadrolar durumu kurtardı. Şimdilerdeki “YENİ OSMANLILIK” projesi için “çıkmaz sokak” benzetmesi bir nebze hafif kalıyor, tamamen bataklık hüviyetindedir. Buraya batarsak selamete çıkmak pek mümkün görünmüyor.»

Devlet-i Aliyye’nin klasik devrinde rical-i devlet sırasından sayılmak için Müslüman olmak şarttı. İşte o çocuk devşirmeler kadar, geç yaşlarda Osmanlı hizmetine giren yabancıların da ihtida edip İslam’ı seçmesi bu yüzdendi. Birinci Mahmud devrinin sonuna kadar ecnebilerin kendi dinlerinde kaldıkları halde istihdamı mümkün değildi. Kont Boneval gibi zatlar bu devirde Müslüman olup Humbaracıbaşı Ahmed Paşa gibi Müslüman isimleri altında Devlet-i Aliyye’de istihdam edilebilmişlerdir. Üçüncü Mustafa, Müslüman olma şartını kaldırdığında Baron de Tott gibileri Tott Beyzade gibi ek sıfatlar alıp çalıştırılabiliyordu. Üçüncü Selim’in Nizam-ı Cedid hareketinde bilhassa Fransızlar öbek öbek Türkiye’ye gelip, kendi isim, tebaa ve dinlerini değiştirmeden çeşitli alanlarda istihdam edildiler. Yine de bu yıllarda devletin üst kademelerinin kapıları, yerli de olsa Hıristiyanlara kapalıydı. Tanzimatla birlikte icat edilen Osmanlı kimliğinin içerisine gayrimüslim cemaatleri de girince haliyle bazı nezaret-bakanlıklarda çok sayıda gayrimüslim istihdam edildi. Bizzat bakan dahi oldular. 

Şimdilerde pompalanan “Yeni Osmanlılık” anlayışının müntesipleri için bu hakikat ne kadar can sıkıcı bir durumdur. Bir an için bu anlayış ve kavramın Türkiye Cumhuriyeti rejimine eklemlendiğini düşündüğümüzde bu cahil müntesiplerin anında Osmanlıcılıktan Ulusalcılığa tornistan edeceği aşikârdır. Mesela, Tayyip Erdoğan, şahsi hazinesini affedersiniz Ermeni bir bakana emanet edebilecek midir? Soruların cevaplarından gayet eğlenceli sonuçlar çıkacağından eminim. 
Sinan Kuneralp’in kitabından yararlanarak hazırladığım nazırlar listesini nazarlarınıza sunuyorum.

HARİCİYE NAZIRLARI (Dışişleri Bakanları): 34 bakanın 4’ü gayrimüslimdir. Karatodori Paşa, Sava Paşa, Noradunkyan Efendi, Yusuf Franko Paşa.

HAZİNE-İ HASSA NAZIRLARI (Padişah Hazinesi Bakanları): 24 bakanın 3’ü gayrimüslimdir. Kazasyan Paşa, Portakalyan Paşa, Ohannes Sakız Paşa birbirini takiben 1880-1908 arasında nazırlık görevinde bulunmuşlardır. Dikkat edilirse bu dönem İkinci Abdülhamid’in saltanat süresidir ve sultan şahsi hazinesini sadece Ermenilere emanet etmiştir. 

MALİYE NAZIRI: 52 Maliye nazırından sadece Kazasyan Paşa gayrimüslimdir. 

NAFİA NAZIRLARI (Bayındırlık Bakanları): 39 bakandan 8’i gayrimüslimdir. Agaton Efendi, Davud Paşa, Çamiç Efendi, Karatodori Paşa, Sava Paşa, Naum Paşa, Sinapyan Efendi, Basarya Efendi.

ORMAN VE MAADİN NAZIRLARI (Orman ve Madenler Bakanları): 1878-1911 arasında altı kişi bakanlık yapmıştır. Sadece bir hafta nazırlık yapan Mehmed Tevfik Paşa müslim, diğerleri gayrimüslimdir. Bedros Kuyumcuyan Efendi, Selim Melhame Paşa, Mavrokordato Efendi, Aristidi Paşa, Sinapyan Efendi. 

POSTA VE TELGRAF NAZIRLARI: 19 bakanın 4’ü gayrimüslimdir. İstanbulyan Efendi, Selim Susa Efendi, Musurus-Ghikis Bey, Yusuf Franko Paşa, 

TİCARET VE ZİRAAT NAZIRLARI: 56 bakanın 7’si Ohannes Çamiç, Bedros Kuyumcuyan, Gabriel Noradunkyan, Hallaçyan, Aristidi, Süleyman el-Bustani, Vayanis gayrimüslimdir. 

ELÇİLİKLER: 1839-1922 arasında yurtdışındaki 22 diplomatik misyonda 133 kişi büyükelçi, elçi veya mukim maslahatgüzar sıfatıyla görev almışlardır. 29 gayrimüslimden 11’i Rum cemaatinden; Antopulo Paşa, L. Aristarki Bey, Y. Aristarki Bey, Fotiadis Paşa, A. Karatodori Paşa, S. Karatodori Efendi, Konemenos Bey, Mavroyeni Bey, K. Musurus Paşa, S. Musurus Paşa, Y. Musurus Bey, 4’ü Ermeni cemaatinden; Azaryan Efendi, Miran Bey, Serkis Efendi, Yusuf Misak Efendi, 4’ü Levanten; Alfred Rüstem Bey (Polonya asıllı), Blak Bey ve Glavany Bey (Fransızlaşmış Ceneviz asıllı), Rüstem Paşa (İtalyan asıllı), 3’ü Rumlaşmış Romen: Kalimaki Paşa ve baba-oğul K. Karaca Bey ile Y. Karaca Paşa, 3’ü yabancı ülke vatandaşı doğup Osmanlı hizmetine girmiş Avrupalı; E. De Kerkhove (Belçikalı), Murat Efendi (Alman), Dr. Spitzer (Avusturyalı).

ORDU KOMUTANLARI: Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordularından bazılarının komutanı Alman Ordusu’ndan tayin edilmişlerdir. İslam referansıyla “Cihad-ı Ekber” ilan eden bir ordunun komutanlarının Alman olması da ilginç bir keyfiyettir. Bu komutanlar; Liman von Sanders, Colmar von der Goltz, Kress von Kressenstein, Erich von Falkenhayn.