Tarihle aktüel düzeyde ilgili olan kamuoyunda Cemal Paşa’nın bilinirliği sorgulansa ve hakkında aklınıza ilk gelen iki madde nedir diye sorulsa zannederim “entari yasakları” ve “4. Ordu Âliye Divan-ı Harbi’nde idama yolladığı Arap isyancılar” cevabı verilir. Cemal Paşa 31 Mart ayaklanmasından kısa bir süre sonra 19 Mayıs 1909’da tayin edildiği Üsküdar Mutasarrıflığı’nda ilk işlerinden biri olarak ev kıyafetiyle, gecelik entarileriyle sokaklarda dolaşıp duranları hedefine koymuştu.
O yıllarda Türk erkeklerinde dünyadaki diğer benzerlerinden daha fazla bir entari düşkünlüğü vardı. Bugün pijamayla sokağa çıkmak nasıl ayıp karşılanıyorsa o vakitler entari ile sokağa çıkmak da ayıptı ancak zamanla bu ayıp ortadan kalkmış ve erkek milleti gecelik entarileriyle sokaklarda dolaşır, gazino kahvehane gibi yerlerde entariyle oturur olmuştu. Üsküdarlılar belki bu hususta diğer semtlere göre daha bir serbestliğe sahipti ve Cemal Paşa Üsküdar’da şahit olduğu çirkin ve genel adaba aykırı bulduğu bu durumu ortadan kaldırmaya karar vermişti.
İcraata girişeceğini o tarihte son Zabtiye Nazırı olan Farukî Sami Paşa’ya resmen bildirdi. Aşağıdaki belge bu bildirime aittir ve Cemal Paşa’nın imzasını taşımaktadır. Farukî Sami Paşa tarafından nazik bir şekilde reddedilen bu girişim uygulama olanağı bulamadı ancak "Cemal Paşa’nın entari yasağı" olarak tarihte yerini aldı.
Osmanlılarda o tarihe gelinceye kadar sayısı belirsiz nizamname ve buyrulduyla halkın giyim-kuşamı üzerinde devletin tasarrufları olmuştur. Kıyafet yasaklarına dair padişahların hatt-ı hümayunu doludur. Üstelik bu nizamların bazısı keyfî, bazısı sırf kadınların onu bunu giymemesine yönelikti. Bazen israfın engellenmesi, devletin moda yüzünden ithalata para ayırmaması gerekçeleriyle de kıyafet yasakları olmuştu. Hatta II. Abdülhamid terör korkusuyla çarşaf ve peçeyi bile yasaklatmıştı. Yeniçerilerin katliamından yıllar sonra bile zeybek kıyafetlerinin imalatı, giyilmesi kesinlikle yasaktı ama baş edemediklerinden o kıyafetler ortadan silinmemişti. Ahmed Vefik Paşa zeybek kıyafeti olmasa da mahalli kıyafet olarak bugünkü kılıç kalkan ekiplerinin birebir aynısı kıyafetle gezen Bursa delikanlılarının elbiselerini eline aldığı makasla keser, yırtıp atardı.
Sanki böyle bir yasak geçmişi yokmuş, Osmanlıları ilk defa kıyafet yasağına maruz kılmış gibi Cemal Paşa’yı buradan vurup dalga geçmek isteyenlerin bu meseleyi kasten büyüttükleri apaçık bir gerçektir. Üstelik önceki yasaklarla hiçbir benzerliği olmayan ve tamamen haklı sebeplerden yola çıkılmış yerinde bir yasaktır ancak yürürlüğe girmemiştir.
ENTARİ YASAĞININ BELGESİ
Üsküdar Mutasarrıflığı
Aded 227
Zabtiye Nezaret-i Aliyyesine
Saadetlü Efendim Hazretleri
Memurîn ve ahaliden birtakımlarının kıyafet-i asliyelerini terk ile entari ve kürk gibi şeylerle sokaklarda gezmeleri ve kahve ve gazino gibi umumi mahallerde oturmaları çirkin ve adab-ı umumiyeye kat’iyen muhalif olup badema Üsküdar Mutasarrıflığı dairesi dâhilinde bulunan memurîn ve ahalinin elbise-i asliye ve zâtiyelerinden başka kıyafet ve libasla gezmeleri suret-i kat’iyede men’ edilmiş olduğundan tarih-i ilandan itibaren bir hafta sonra bu kıyafette görünenler zabıtanın tenbihatına muhalif harekette bulunmuş addolunarak haklarında mücazât-ı [cim harfinin noktası unutulmuş] lâzime icra kılınacağı malum olmak üzere keyfiyetin evrak-ı havadisle ilan ettirilmesi hususunda Matbuat-ı Dâhiliye İdaresi Müdiriyet-i Aliyyesi’ne yazılmış olduğu maruzdur. Ol babda emr u irade efendim hazretlerinindir. Fî Cemaziyelevvel sene 327 ve fî Mayıs sene 325. [23 Mayıs 1909_Mutasarrıflık belgesinde gün yazılı olmasa da Zabtiye tahriratında 10 Mayıs tarihli olduğu yazılıdır.]
Üsküdar Mutasarrıfı
Erkân-ı Harbiye Kaymakamı
[İmza] Ahmed Cemal
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder