Osmanlılar bilhassa 19. yüzyılda tıp, matematik, kimya, fizik gibi bilimlere dair birçok kelime türetmişler ancak bunları ne hikmetse Türkçe köklerden türetmeyi akıllarına bile getirmemişler. Arapça köklerden, Arapçanın kurallarına göre, Arapların hiç duymadığı, bilmediği yüzlerce bilimsel kelime türetmekten yorgun düşmüşler, Türkçe üzerine pek kafa yormamışlar. Bu konuya daha sonra değinmek üzere şimdilik bu kısa girişle yetinelim. Kelime türetme anlayışları bir facia olsa da Avrupa dillerinden aldıkları birçok kelimeyi Türkçenin üslubuna, güzelliğine uydurmalarına hayran olmamak mümkün değil. Şimdilik "Balyemez topu" ile "Ali Kurna kâğıdı" örneklerini vereyim.
Balyemezi adlı bir İtalyan'ın icat ettiği top Avrupa'da kendi ismiyle anılırken, Osmanlıya gelince Balyemez adını almış. Bu adın Arşiv’deki eski defter ve evrakta bazı Osmanlıların lakabı olarak kullanıldığını gördüm. İşin gülünç tarafı bu ismin Türkçe olduğunu zanneden, lugat paralamakla meşgul ve Türkçeyi kaba saba bulan aklıevvel münşilerin hemen Farsçaya çevirip "Asel ne mi hored" yani Farsça "balyemez" demeyi tercih etmeleridir.
Türkler İtalya'dan ithal edilen kâğıtlara Ali Kurna adını takmışlar. Bunun hikâyesini de M. Zeki Pakalın’dan nakledelim:
« Eskiden kullanılan kâğıtlardan birinin adıydı. En ziyade sülüs yazı için kullanılırdı. İtalya'nın Toskana eyaletinin cenubunda güzel bir şehir olan Livurna'da yapılan bu kâğıtta {A. Ligorna) kelimesi soğuk damga ile vurulduğundan tahrife uğrıyarak "Ali Kurna" olmuştu. İki boyu vardı. Birine "battal" diğerine "evsat" denilirdi. Battalların kıt'ası büyüktü. Evsat olanlar "eseri cedit” kâğıdı cesametindeydi. Bu kâğıtların çifte olanları da vardı. Onlara "Çifte Ali Kurna" denilirdi. Renkli olanlarına da "Ali Kurna boyalısı" ismi verilirdi. Âbadi üzerine sürülen "ahar" bu kâğıtlara da aynen tatbik olunurdu. Bazen kâğıt "ahar" sürülmezden evvel ya "kına" yahut koyuca "çay suyu" ile boyanırdı. Boya kuruduktan sonra evvelâ yalnız nişasta, badehu yumurtalı ahar sürülürdü. Son zamanlardaki hattatlar arasında makbul bir kâğıttı.»
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder