Hekimbaşı Hoca Salih Efendi’nin (Salih bin Nasrullah el-Halebî) “Gayetü’l-Beyan fî Tedbir-i Bedeni’l-İnsan” adlı kitabından naklen, İspanyol Nezlesi’ne benzer bir hastalığın başlangıçta Edirne’den çıkıp Osmanlı ülkesine yayıldığı için Edirne Hastalığı adıyla anıldığı bilgisini daha önce hiç duymamıştım.
Hemen o kitabı aradım ve Taksim Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet yazmaları arasında 116, 140 ve 1249 numaralarda üç ayrı nüshasını buldum. Ardından kitabın Köprülü Kütüphanesi’ndeki müellif nüshasına dayanarak Zekiye Gül Elbir tarafından Fırat Üniversitesi’nde yapılmış doktora tezine ulaştım. Muallim Cevdet yazmalarındaki üç nüshada da Edirne Hastalığı bahsinin geçtiği yer müstensihler tarafından atlanmıştı ama doktora tezinin kaynağı müellif nüshasında bu bahis mevcuttu.
1656’da Çanakkale Boğazı’nda Venedik donanmasına karşı girişilen savaşlarda çok sayıda düşman askeri öldürüldüğü ve bunların çürüyen cesetlerinin kokusunun lodos rüzgârıyla Edirne ve İstanbul’a ulaştığı, nezle, öksürük ve hummanın ortaya çıktığı, o yıl o hastalığa yakalanmayan kalmadığı, ayrıca kırk dokuz gün süren lodostan sonraki poyrazın da diğer bir sebep olduğu yazılıydı.
Bu bilgiler gayet ilginç olmakla birlikte hastalığın kaynağını arama uğraşı daha ilginç. Biliyoruz ki o savaşta Venediklilere karşı Osmanlılar çok zor durumlara düşmüştü ve donanma mücadelesi halinde geçen o savaşlarda yazarın sözünü ettiği kadar düşman askerinin öldürülmüş olması mümkün değil. Muhtemelen ikinci sebep olarak gösterdiği iki ay süren lodos havanın kalitesini epeyce bozmuştu ve hastalıklara davetiye çıkarmıştı. Tıp tarihimiz açısından bu ilginç tabir ve olayı araştırmak isteyenlerin dikkatine sunulur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder