Üçüncü Selim asırlarca süren Osmanlı düzenini Nizam-ı Cedid ile değiştirmeye kalktı. Sonu iyi bitmese de yeni bir hazine ve ordu oluşturdu. Kolay değil, bu hengâmede piyasanın kurallarını biraz anlamış.
Sadrazamın seferde olduğu bir sırada sadrazam yerine görevli olan sadaret kaymakamına kendi eliyle bir hat yazmış. O devrin belediye başkanı gibi görevleri olan İstanbul Efendisi adı verilen kadı kafasına göre kiraz, enginar ve yoğurt fiyatlarına narh koymuş. Üçüncü Selim de tebdile çıktığı bir sırada bu yiyecek maddelerinin piyasada bulunmadığını, bulunanın da pahalı olduğunu kaymakama söylüyor. İstanbul efendisinin kafasına göre takılmamasını, azletmekle kalmayıp sürgüne göndereceği tehdidini de eksik bırakmıyor. (Bu arada geçenlerde İslam'ın narha bakışına dair yazdığım notu da hatırlatayım.)
Bu meseleyi biraz karışık buldum. Padişah kadıyı haksız yere suçluyor gibi. Kiraz, erik ve yoğurt üretiminde, pazara girmesinde rekolte azlığı söz konusu olmasa yüksek narh verildikten sonra da bulunmamaları söz konusu olmazdı, sadece daha pahalı olurdu. Hem bulunamayıp hem de eski fiyatından yukarıya bir narh verilmişse üretim azlığındandır. Bunda kadının suçu yok. Fiyatların daha fahiş hale getirilmemesi için önceki fiyatından biraz yüksek ama piyasanın talebinden daha düşük bir narh belirlemiş olmalı. Yine de fiyatı uygun bulmayan üreticinin piyasaya mal sürmediği anlaşılıyor. Osmanlıda olduğu gibi kapalı bir ekonominiz de olsa, kapitalist ve enternasyonal bir piyasanız da olsa fiyatları arz-talep dengesinin belirlediğine dair güzel bir belge.
BELGE METNİ
Kaymakam Paşa
Handa olan eşyaları defter edip defterin tarafıma irsal edesin. Ve dünkü gün tebdile çıktım, bazı [Zı ile yazılmış] şeyleri sual eyledim. Kiraz ve enginar, yoğurt böyle şeylere İslambol efendisi nark [narh olmalı Kaf ile yazılmış] vermiş. Vallahi böyle şeylere nark verildiğini hiç işitmedim. Şeyler bulunmayor, bulunsa da pahalı. İslambol efendisine söylesen böyle şeyler etmesin. Vallahülazim nefyederim. Azl ile kurtulamaz. Kiraz, yoğurt, enginar bu makule şeylere izin versin zira bulunmayor. Bunlar ucuz olsun diye nark vereceğine mukaddem pahasından ziyadeye nark veriyor. Böyle şeyler etmesin kendi bilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder