Günümüzdeki Makina-Kimya Endüstrisi Kurumu’nun tarihi kökeninde yer alan İmalat-ı Harbiye Fabrikalarında bir ara çok sayıda işçinin birden işten çıkarılması sıkıntılara sebep olur. Birinci Dünya Harbi’nde canla başla çalışıp ordunun mühimmat ihtiyacını karşılamaya çalışan bu fedakâr işçiler idari bir tasarrufla işten çıkarılırlar. Fabrikalara yeterli kömür gelmemesinden dolayı ocakların kapasitesinin düşmesini gerekçe gösterseler de işçiler tasarrufa kurban gittiklerinin bilincindedirler. Bu sıkıntıyı gidermek için o tarihlerde resmen kurulmasa da Türkiye İşçi Çiftçi Sosyalist Partisi çatısı altında faaliyetlerini sürdüren Dr. Şefik Hüsnü liderliğindeki sosyalistler o anki başkanları Vehbi Bey’in imzasıyla Sadaret’e (Başbakanlık) bir telgraf çekerler. Meclis-i Mebusan ve Hükümet’in dikkatini çekmek için beyanname kılıklı bu telgrafta somut talepler yer almaktadır.
Türkiye Sosyalist İşçi hareketinin belki de en eski beyannamelerinden biri olan bu belgeyi İşçi Bayramı hatırına sizlere sunuyorum. Dikkate alınması gereken talepler ve üslup özelliklerine dikkatinizi çekmek isterim.
TELGRAF METNİ:
MAHRECİ: DERALİYYE
14 Şubat 316 [336 olmalı]
14 Şubat 316 [336 olmalı]
Makam-ı Sadaret-i Uzmaya
İmalat-ı Harbiye Fabrikalarının kısm-ı azamı bazı idari esbâb yüzünden emr-i ahîre kadar tatil edilmiş ve yüzlerce amelenin yevmiyeleri kesilerek işsiz ve medâr-ı maîşetsiz bırakılmıştır. Erbâb-ı mesainin müdafaasını vazife edinmiş olan Türkiye İşçi Çiftçi Sosyalist Partisi bu münasebetle hususât-ı âtiyeyi Mebusan Meclisi’nin ve Hükümet-i Osmaniye’nin nazar-ı dikkatine arz eyler.
1-Harbin en şiddetli zamanlarında gece gündüz yalnız yirmi para yevmiye ile çalışarak orduya mühimmat yetiştirmiş olan mezkûr fabrikalar amelesinin bazı ârızî esbâbdan dolayı yegâne medâr-ı taayyüşleri olan gündeliklerinden mahrum edilmesi muvafık-ı insaf ve adalet olamaz. Bâ-husus işçi kitlesine bu suretle muamele edilmesi devletin buhranlı ihtiyaç zamanlarında birçok şikâyete maruz kalmasını intâc edebilir.
2-Mezkûr fabrikalardaki bilumum memurin ve zâbitan her hangi bir sebeple vazife görmedikleri müddet zarfında dahi maaşlarını tamamen alıyorlar ve bunun içündir ki mezkûr fabrikalar memurin idaresi bu tatil kararını ittihazla maddeten ve şahsan mutazarrır olmamışlardır. Binaenaleyh vazife itibariyle daha mühim iş görmekte olan ameleye dahi muvakkaten fabrikalar tatil-i mesai ettiği müddetçe yevmiyelerinin tamamen tesviyesi iktiza eder. Bâ-husus bütün müddet-i ömrünce yalnız devlet fabrikalarında çalışmış olan muvazzaf ve daimi işçilerin böyle bir muvakkat zaman içinde mahv u harâbîye sevk edilmeleri bilahare ictimai buhranlar tevlidine sebep olabilir.
3-Fabrikalar muvakkaten kapalı kaldığı müddetçe işçilerin yevmiyeleri tamamen tesviye olunmakla beraber müessesat-ı hususiyede çalışan işçilere nazaran fevkalade dûn olan yevmiyeleri tezyid ve bilumum memalik-i mütemeddinede olduğu gibi sa’y u amelin himayesi zımnında resmî ve hususi bütün fabrikalar ve müesseseler içün kanun ve nizamat vaz’ edilmeli ve bütün açığa çıkarılanlara tazminat verilmeli ve hastalık veya ihtiyarlık saikasıyla tekaüd edenlere devlet bütçesinden maaş tahsis edilmelidir. Açığa çıkarılacak zabitanın terfihi içün parlak projeler ihzar eden Harbiye Nezareti’nin yüzlerce ameleyi bir günde açığa çıkararak açlığa ve sefalete sevk etmesi caiz olamaz. Bu hususatın teminini istirham ederiz. Ol bâbda. 14 Şubat 1336 [14 Şubat 1918]
Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Partisi
Vehbi
Vehbi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder