21 Mart 2015 Cumartesi

HİPER-ENFLASYON ALTINDA KURTULUŞ SAVAŞI VEREREK KURULAN TÜRKİYE CUMHURİYETİ



Ankara’da TBBM faaliyette iken ve Anadolu’da Kurtuluş Savaşı tüm şiddetiyle devam ederken, Osmanlı Kabinesinin Ticaret ve Ziraat Nezareti, İktisad Heyeti tarafından Birinci Dünya Savaşının ilk yılı olan 1330-1914 yılından itibaren tespit edilen fiyatlara göre geçinme endeksleri oluşturmuştur.  1914’deki fiyatlar baz alınarak hazırlanan, Ocak-Haziran 1336-1920, Temmuz-Aralık 1336-1920, Ocak-Haziran 1337-1921 ile Temmuz-Ağustos 1921 aralığındaki fiyat ve enflasyon endeksleri çok çarpıcı sonuçlar ortaya koyuyor. Birinci Dünya Savaşı’ndan evvel aylık 500 kuruş kazancı olan karı-koca ve iki çocuktan ibaret bir ailenin gıda, aydınlatma-ısınma, iskân, giyim-kuşam ve muhtelif masraflar adıyla kategorilere ayrılan harcamalarındaki artışa bakılırsa Türkiye o tarihlerde hiper-enflasyona maruz kalmıştır.

1914’ün başında 225 kuruşluk gıda masrafı olan dört nüfus bir ailenin, 1920’nin ilk yarısında gıdaya ayırdığı para % 1355 artarak 3049 kuruşa ulaşmış. Aynı şekilde, 46 kuruşluk aydınlatma ve ısıtma % 1179 artışla, 542,45 kuruşa, 75 kuruşluk iskân masrafı %1866 artışla 1400 kuruşa, 70,5 kuruşluk giyim masrafı %946,8 artışla 667,5 kuruşa, 83,5 kuruşluk muhtelif masraflar kategorisindeki harcamaları ise % 574, 8 artışla 480 kuruşa ulaşmıştır.

Para basmayan bir hükümet ile Milli Kurtuluş Savaşı’nı yürüten Türkiye Büyük Millet Meclisi ve ardından Türkiye Cumhuriyeti bu korkunç enflasyonun tesirini başarılı bir şekilde atlatarak rejimini sağlam temellere oturtmayı başarmıştır. Üstelik tüm dünyayı kasıp kavuran 1929 iktisadi buhranını da nispeten az bir kayıpla geçerek, bunu da telafi edebilmiştir.

BELGE METNİ

TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ
İKTİSAD HEYETİ

Huzur-ı Sami-i Cenab-ı Sadaretpenahiye

Maruz-ı Çaker-i Kemineleridir

İktisad Heyetince görülen lüzum ve ihtiyaç üzerine Dersaadet’te hayat pahalılığının nisbet-i tezayüdünün takdir ve tesbiti zımnında icra edilen tedkikat ve tahkikat neticesinde düvel-i sairede takip edilegelmekte olan esasata tevfikan Harb-i Umumi’den evvel şehrî  [aylık] beş yüz kuruş kazancı olan zevc, zevce ve iki çocuktan mürekkeb ve dört nüfuslu bir ailenin sarfiyat [harcamaları] ve istihlâkâtı [tüketimi] iaşe [gıda-erzak],  tenvir ve teshin [aydınlatma ve ısıtma], iskân, ilbas [giyim-kuşam]  ve masarif-i muhtelife nâmı tahtında [adı altında] beş kaleme tevzi’ olunarak bunların müfredatı ve 330 senesi bidayetindeki kıymetleriyle 336 senesi nısf-ı evvel [ilk yarısı]  ve ahiri [sonu] ve 337 senesi nısf-ı evveliyle Temmuz ve Ağustos ayları zarfındaki kıymetleri mukabele edilmiş ve yegân yegân mezkûr beş kalemde ve ayrıca heyet-i umumiyenin nisbet-i tezâyüdünü müş’ir [işaret eden] cedvele rabten takdim kılınmış ve fey-i mâ-ba’d (bundan sonra fiyatlar) her iki ayda bir aynı suretle hayat pahalılığının derecesinin takdir ve tebliği mukarrer (kararlaştırılmış) bulunmuş olmağla heyet-i mezbure ifadesiyle arz-ı keyfiyete ibtidar kılındı. Ol bâbda emr u ferman hazret-i veliyyü’l-emrindir.

19 Muharrem sene 1340 ve 2 Teşrin-i Evvel 1337. [2 Ekim 1921]

Ticaret ve Ziraat Nazırı namına
Müsteşar
[İmza]








Hiç yorum yok: