GAZETE KOLEKSİYONLARINA NE OLDU?

Osmanlı devrinde yurtiçi ve yurtdışı gazete, dergi yayınları çok sıkı bir şekilde takip edilirdi. Bunlar günümüzde Basın-Yayın Genel Müdürlüğü adını alan Matbuat Müdiriyet-i Umumiyesi tarafından derlenirdi. Bu müdürlükler zamanla ayrılıp birleşseler de Dâhiliye ve Hariciye Nezaretlerinin bünyesinde ayrı ayrı teşekkül ettirilmişlerdi. Yurtdışı sefaret ve şehbenderliklerin bulundukları ülkenin basın dünyasını günü gününe takip etmeleri ve ilgili haberleri İstanbul’a aktarmaları kesin kuraldı. Ecnebi matbuatı bazen sefaretler tarafından tercümeleri yapılarak gönderilir, bazen de Hariciye Nezareti’ndeki tercüme odaları tarafından tercüme edilerek ilgili kurumlara bu haberler iletilirdi. Zamanla çok zengin ve eksiksiz gazete-dergi koleksiyonları oluşturulmuştu.

Aşağıdaki belgeye göre İstanbul’da Babıali Hazine-i Evrakı’nın (Bugünkü Başbakanlık Osmanlı Arşivi) alt katındaki Hariciye Hazine-i Evrakı (Dışişleri Bakanlığı Arşivi) müdürü Hayreddin Bey, bu koleksiyonlara kendi arşivinde muhafaza etmek üzere sahip çıkmıştı. Bu belgenin ekindeki malumata göre bunlar ciltli ve muntazam bir koleksiyon halindeydi. Ankara Hükümeti ile birlikte İstanbul’dan Ankara’ya taşınan Hariciye Vekâleti, bu koleksiyonun Ankara’ya nakledilmesini istemiş, emir de yerine getirilmiştir. Maalesef günümüzdeki durumu hakkında en küçük bir bilgimiz yoktur.

Ülkemizde Resmi Gazete’nin ilk hali olan Takvim-i Vekayi’nin bile tam, eksiksiz bir koleksiyonu günümüzde mevcut değildir. Türk Basın Tarihi’nin birçok gazetesi ülkemiz kütüphane ve arşivlerinde bulunamamakta, ne acıdır ki ABD, İngiltere, Fransa gibi ülkelerin arşiv ve kütüphanelerinde koleksiyonlarına rastlanmaktadır. Eğer Dışişleri Bakanlığı Arşivi’nin araştırmaya kapalı olan ve araştırmacılara gösterilmeyen bölümlerinde bu koleksiyon halen korunuyor ise bu güne kadar araştırmacılara sunulmaması ülkemize, ilim, irfan, kültür hayatımıza yapılmış en büyük ihanetlerden biridir.

METİN:

TÜRKİYE CUMHURİYETİ
Matbuat Müdiriyet-i Umumiyesi
Matbuat Şubesi
Aded
1679

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul Murahhaslığına

Mülga Matbuat Müdiriyeti’ne aid olup Hazine-i Evrak’ın esna-yı tanziminde sabık müdir-i umumi Hayreddin Bey tarafından alınmış olan gazete koleksiyonlarının buraca görülen lüzuma mebni İstanbul Matbuat Memurluğu vasıtasıyla hemen irsali Matbuat Müdiriyet-i Umumiyesi’nin ifadesine atfen rica olunur efendim.
31 Temmuz 1926

Hariciye Vekili namına
Müsteşar
[İmza]