1985 gibi olmalı, Kubbealtı Akademisi’nde Mübahat Kütükoğlu hocamın “İstanbul’a İaşe Temini” çerçevesinde bir konferansını dinliyoruz. Hoca her zaman için belgelere dayalı orijinal bilgileri birbiri ardına sıralayıp bizleri ihya ediyordu. Ön sırada M. İpşirli, N. Aykut, A.İ. Gencer, A. Özcan gibi hocalar ve Kubbealtı’nın kıdemlileri oturuyordu. Medrese revaklarının altındaki uzun koridordan ibaret salonda yer yoktu, bir hayli izleyici ayakta dinliyordu. İaşe finans ile birebir alakalı olduğundan iş “faiz” meselesine geldi. Okuldan da tanıdığım üst sınıflardan öğrenciler ve izleyicilerden bazıları henüz konferans tamamlanmamış ve soru cevap faslı başlamamışken hocanın sözünü keserek “nasıl olur hocam, Osmanlıda faiz yoktu” diye hadsiz, çapsız, esassız itirazlar yönelttiler. Çok iyi hatırlıyorum İpşirli ve Özcan hocalar bu itirazcıları yatıştırmak için arkaya dönüp dönüp durdular. Hocanın canı çok sıkıldı ve konuşmasını neredeyse yarıda keser gibi tamamladı. Cedelciler bu sefer soru cevap faslında bir şeyler söylemeğe kalktılar ama hoca bunları kale bile almadı, vardı yoktu tartışmasına bile girmedi, var deyip kestirip attı, meseleyi uzatmadı. İpşirli hoca ile ertesi günü dersimiz vardı ve ben de meseleyi tekrar gündeme getirdim. Çelebi meşrep hocamız açıkçası beklemediğim bir şekilde Osmanlıdaki faizi teville, hile-i şeriyye ile açıklamaya çalıştı. Şimdilerde nasıl cevaplar bilemem, belki de şimdiki öğrenciler Osmanlıda faiz var mı yok mu diye sormuyorlardır. Kesinlikle yok olduğu abileri tarafından söylenince sorgulamak gerekmiyor.
Bundan sonraki yıllar içinde bu tartışmaların defalarca ortasında kaldım. Fanatik bir topluluk halen daha Osmanlı iktisadi sisteminde faizi inkar ediyor. Yok efendim o riba değildir, faiz olan ribadır, bilmem murabahacıdır. Bin dereden su getirmeler... Osmanlının ister klasik dönem, isterse Tanzimat sonrasında olsun faizli işlemler o kadar açık, göz göre göre oluyor ki. Devletin yanında vatandaşlar da gırtlağına kadar faiz batağının içinde yüzüyor. Bu inkar ile ne amaçlandığını şimdilerde Osmanlıya atfedilen kutsallığı görünce anlıyorum.
Otuz sene önceki bu hatıramı naklediyorum ki, günümüz kamuoyunun sağcı-muhafazakar-milliyetçi kesimindeki apriori “Osmanlıda faiz yoktu” kazıyyesine nasıl bir yoldan geldiğimize ışık olsun.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder