Sinan ÇULUK
Osmanlı Devleti’ne karşı isyan eden Celalilerin en büyüğü
Karayazıcı Abdülhalim’dir. Onun öldürülmesiyle hareket kardeşi Hasan tarafından
sürdürülmeye çalışılmıştır. Bu aşamada uzun süreli bir savaşın tahribinin ve
iki taraftan katledilen nüfusun fazlalığı, devleti yeni politikalar
geliştirmeye yöneltti. Muhtemelen Sadaret Kaymakamı Mahmud Paşa’nın yazdığı ve
Sultan Üçüncü Mehmed’e sunduğu bu vesikada çeşitli öneriler yer almaktadır. Üst
kısmında Sultan Üçüncü Mehmed’in el yazısı ile önerilerin kabul edildiği
bildirilmektedir. Günümüze de yansıyan yönleri olan bu durumun anlatımı oldukça
sade bir Türkçe iledir. Yorumsuz olarak takdim ediyorum.
Belge Metni:
Saadetlü padişahım.
Geçende ferman-ı hümayunuz ile öte yakada olan
beğlerbeğilere ahkâm-ı şerife gönderilüp “mürd olan Yazıcı nâm la‘înin iğvası
ile fesad ve şenaat üzre levendat ve sekban taifesinden her kangısı tevbe ve
istiğfar idüp beğlerbeğilerin ve beğlerin hizmetlerin ihtiyar iderse ve yahud
behremend olmak ümmiziyle sefer-i hümayuna giderse ve bilcümle kendü hallerinde
olanlara mücerred himmet-i sabıka ile dahl u taarruz olunmaya, şimdiye değin
olan suçları afv olunmuştur” deyü istimalet vermekle taife-i mezbureden hayli
kimesneler eşkıyadan yüz çevirüp beğlerbeğiler ve beğler kullarınuzun yanlarına
gelmeğe başlamışlardır. Hatta mürd olan Yazıcı-i la‘înin kethudası namında olan
Kabasakal Mustafa nâm kimesne ikiyüz mikdarı adem ile Yusufpaşaoğlu’nun yanına
varmışdır. “Bana çavuşluk sadaka buyurulursa niçe yarar yiğitler bana olan
riayeti göricek itaat eylemeleri mukarrerdir” deyu müteahhid olduğun mumaileyh
Yusufpaşaoğlu ilam eylemişdir. Bera-yı maslahat mezbur Kabasakal Mustafa’ya mahlulden
bir çavuşluk sadaka buyurulmak lazımdır. Saadetlü padişahım, geçende suçları
afv olunmuştur deyü gönderilen hükm-i şerifin çok faidesi olup bu husus hüsn-i
tedbire mukarin olmuştur. Filvaki şimdilik ayağ üzerinde olan eşkıyayı bir
uğurdan kılıç ile kırmak müşkildir. Bunları bazılarını riayet ve istimalet ile
getürtmek gerekdir. Ve bazılarını el virdüğüne göre kırup sairlere mucib-i
ibret içün haklarından gelinmek gerekdir. Hala bu kulunuz böyle re’y gördüm ki
bu eşkıyanın bellü başlularına sabıka ferman olunduğu üzre iç ilde olmamak üzre
Bağdad ve Tebriz ve Gence ve Revan ve Şirvan ve Gürcistan serhadlerinde kimine
sancak kimine ağalık ve beşyüz nefere varınca zikr olunan serhadlerde düşenden
bir gedik ve birkaç yüz nefere varınca düşenden zeamet ve timara evamir-i
şerife ve yirmi nefere varınca dergah-ı ali müteferrikalığı ve kırk nefere
varınca dergah-ı ali çavuşluğu virilmek içün Serdar Hüsrev Paşa kulunuza hükm-i
şerif gönderile. Bu eşkıyanın lazım gelenlerinden bu mikdarına riayet oluncak
sairlerini ayardup Yazıcı karındaşı olan Hasan nam lainin suhuletle hakkından
gelinmesine ve eşkıya cemiyetinin ahsen vechile perişan olmasına bais olmak
mukarrerdir. Rıza-yı hümayununuza muvafık ise bu hususa vech-i meşruh üzre
müsaade-i aliye buyrulmak babında ferman devletlü saadetlü padişahımındır.
1011.M.8 [28 Haziran 1602]
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder