SULTANAHMET CAMİİ’NDE MEVLİT ŞEKERİ YAĞMASI

Sinan ÇULUK

Osmanlı Devleti’nde her sene Sultanahmet Camii’nde mevlit okutulurdu. Masrafları Haremeyn Hazinesi’nden karşılanan bu mevlide padişah da katıldığından, mevlit şekerleri saray helvahanesinde hazırlanıp camide dağıtılırdı. Tablalarla servis edilen bu şekerler bazı görevli ve kayyımlar tarafından yağma edilirdi. Yeni bir sistem peşinde olan Üçüncü Selim halkın bu âdetini de değiştirmiş ve şeker tablalarının verilecekleri kişilerin evlerine gönderilmesi tarzında yeni nizamın bir uygulaması olarak kayda geçirmiştir. Bu anlayış aslında halk ile yönetici sınıf arasındaki mesafenin açılmasıyla da ilgilidir. Adet-i kadimin hüküm sürdüğü zamanlarda yeniçerilerin mevâcibi dağıtılacağı gün, ecnebi sefirler de hünkâr tarafından kabul edilmek üzere saraya çağırılırdı. Yeniçeriler ulufelerden ve idareden memnuniyetlerini hem ecnebilere, hem de erkân-ı devlete göstermek için kendilerine sunulan yemeği yağmalarlardı. Bu yağma ne kadar coşkulu olursa Padişah ve erkân-ı devlet o kadar memnun olurdu. Aksi durumda sönük ve cansız bir yağmalama olursa, askerde bir huzursuzluk olduğuna yorulurdu. Hatta düzenlenen şenliklerde ortaya kurulan sofraların yağmalanması o kadar eski bir gelenekti ki çanak yağması adı verilmiştir. Bu kadim adetlerini uygulamak ve padişahlarını memnun etmek isteyen halk, haliyle mevlit şekerlerini yağmalamayı da adet edinmiştir. Bir mevlit esnasında softalarla yeniçeriler arasında bu hususta kavga çıkınca da Sultan Üçüncü Selim bu durumdan memnun olmamış ve camideki şeker yağmalama geleneğini ortadan kaldırmaya bahane etmiştir.

 Belge Metni:

BİHİ

Fî mâ ba‘d konmaması husûsuna nizam verip bu şurût Haremeyn’e kayd oluna.
(Üçüncü Selim’in el yazısı)

Şevketlü, kerâmetlü, mehâbetlü, kudretlü, veliyyinimetim efendim Padişâhım

Beher sene Sultan Ahmed Han aleyhi’r-rahmeti ve’l-gufrân cami-i şerîfinde kıraat olunan Mevlid-i Şerîf-i Nebevî meclisinde huzûr-ı huzzâra vaz‘ olunan şeker tablalarını bazı hademe ve kayyım makûleleri bî-edebâne yağma etmeğe mu‘tâd olmalarıyla geçen sene Mevlid-i Şerîf kıraatinde bâ-emr-i Hümâyûn huzûr-ı huzzâra tabla konmayıp badehu herkesin tablasını Galata Voyvodası efendi kulları hanesine göndermişidi. Binaenaleyh bu sene-i mübârekede dahi geçen sene gibi cami-i şerîfde tabla konmaması mı irade buyurulur, yohsa kadîmî üzre konması mı emr buyurulur. Voyvoda-i mumaileyh kulları bir kıt‘a takririyle istizan etmekle takrîri pâye-i serîr-i a‘lâ-yı Mülûkânelerine takdîm olundu. Manzûr-ı Şâhâneleri buyuruldukda fermân şevketlü, kerâmetlü, mehâbetlü, kudretlü, veliyyinimetim efendim Padişâhım hazretlerinindir.

Sultanahmet Camii'nde bir mevlit merasimini temsil eden bu gravürde şeker tablaları sağ tarafta görülmektedir.