29 Ocak 2013 Salı

BOĞAZİÇİ YALILARI

Sinan ÇULUK

Boğaziçi dünyanın bir incisi. Boğazda basit, ufak tefek ve ulaşımı meşakkatli balıkçı köylerinden hariç yerleşim bulunmuyordu. Osmanlı zevki ve nefaseti elele verdi dünyanın en önemli suyolu üzerine birer mücevher niteliğindeki yalıları yerleştirdi. Günümüze kalan son yalıların değeri artık herkes tarafından anlaşıldı, koruma meselesi kalmadı, hatta eskiye nazaran daha da bir güzelleştiler. Bunlardan bazılarına dair bir paylaşım sunuyorum. Fotoğraflar 2006 senesine aittir ve tarafımdan çekilmişlerdir. Bilgiler, Murat Belge- Boğaziçinde Yalılar İnsanlar; Orhan Erdenen-Boğaziçi Sahilhaneleri eserlerinden derlenmiştir. Bu hususların gözönüne alınmasını rica ederim. Bilahare eğer talep olursa, yeni yalı fotoğraf ve bilgileri ilave edilecektir.
 
KIBRISLI YALISI
Kandilli’dedir. XVIII. yy. son çeyreğinde inşa edilmiştir. 12000 m² arsa, 1885 m² taban oturumludur. En büyük odası 144m²’dir.  64 metrelik cephesiyle Boğaziçi’nin en geniş cepheli yalısıdır. Birinci Abdülhamid devri sadrazamlarından İzzet Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. Sonraki sahiplerinden 1871 yılında vefat eden  Sadrazam Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa’nın ismiyle anılır.

KOMODOR REMZİ BEY  / ERDAL İNÖNÜ YALISI
Anadoluhisarı’ndadır.  1917 senesinde inşa edilmiştir. Remzi Bey’den yalıyı satın alan Mümtaz Paşa’nın kızı Güzin Hanım da 1972’de Erdal İnönü’ye sattı. Yıllarca harap ve bakımsız kalan yalı Erdal İnönü’nün başbakan yardımcılığı yaptığı sırada yıktırılarak yeniden inşa edildi. Anadoluhisarı sakinlerinin epeyce protestosuna da maruz kaldı.

BAHRİYELİ SEDAT BEY YALISI
Anadoluhisarı’ndadır.  1904 senesinde inşa edilmiştir. 1271 m² arsa içinde 220 m² taban oturumlu yalıdır.  Bahriyeli Sedat Bey Yalısı olarak bilinir.

7 - 8 HASAN PAŞA YALISI / ASAF PAŞA YALISI
Kanlıca’dadır. XIX. Yy. son çeyreğine tarihleniyor. 1200 m² bahçe içinde 300 m² kullanım alanlıdır. Çırağan Vakası’nda Ali Suavi’nin kafasına indirdiği odunla ihtilali sona erdiren Beşiktaş Muhafızı 7-8 Hasan Paşa’nın yalısıdır. Sonraki sahiplerinden olması gereken Asaf Paşa ismiyle de bilinmektedir.

EDHEM PAŞA / OSMAN HAMDİ BEY YALISI
Çubuklu’dadır.  XIX. Yy. İkinci yarısına tarihleniyor. 405 m²’lik bu yalı Sultan İkinci Abdülhamid’in sadrazamlarından Edhem Paşa’ya aittir. Ölümünden sonra çocukları olan ünlü müzeciler Osman Hamdi ve Halil Edhem beylere intikal etmiştir.

HEKİMBAŞI SALİH EFENDİ YALISI
Anadoluhisarı’ndadır.  XIX. Yy. ilk çeyreğine tarihleniyor. 1330 m² bahçe içinde 375 m² taban oturumlu yalıdır. Mekteb-i Tıbbiye’nin ilk mezunlarından ve tıp terimlerine Türkçe karşılıklar türeten saygın bir alim ve hekim olan Hekimbaşı Salih Efendi tarafından yaptırılmıştır.
 

2 yorum:

Adsız dedi ki...

Dünyayı gezip görmemiş olanlar için boğaziçi gerçek bir inci. Coğrafya olarak enfes bir yer. Ama kaç yüzyıl önceye gidersek gidelim kullanımı öyle mi? İmar, çevre kullanımı ve yerleşme açısından rezillikleri inci gibi dizebiliriz. 1960'tan sonra da üzerine tüy diktik. Çok sıradan özellikli yapıların leb-i derya olmaları onlara pek özellik katmıyor. Zaten Osmanlı'da azıcık mimari düşünce olaydı Üsküdar sarayına sahip çıkıp tarumar olmasına izin vermezdi.

Sinan ÇULUK dedi ki...

Söylediklerinize katılıyorum ve yorumunuzu yayınlıyorum. Keşke isminizi de lutfetseydiniz.