Sinan ÇULUK
Osmanlı devrinin son zamanlarında dünya ticaretine
entegre olmuş Osmanlı kültürel hayatı, yoğun bir ticari faaliyet sahası
oluşturan gramofon ve plakları ile zenginleşmiştir. Bu konuda Cemal ÜNLÜ
tarafından gayet mükemmel bir çalışma olan "Git Zaman Gel Zaman"
isimli kitap yayınlanmıştır. Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde bulunan nüshadan
inceleyebildiğimiz kadarıyla (kitabın sonunda olması gereken gramofon
plaklarının tüm listelerini muhtevi CD mevcut değildi) tespit
ettiğimiz bu kataloğu göremedik. Bunu tamamlamak amacıyla eksik olduğunu
zannettiğimiz Lyrophon Şirketi'nin kataloğunu yayınlıyoruz.
Ahmet Şükrü Bey'in sahibi olduğu bu şirket Bahçekapı
Tramvay Yolu adresinde faaliyet gösteriyordu. Mühendis Ivor Robert Holmes
tarafından, İstanbul'da bulunduğu 1911-1913 tarihleri arasında konumuz olan
katalogdaki eserler kayda alınmıştır. 41500-41999 seri numaraları alan bu
plaklara ait katalog 1912 senesinde İstanbul'da DER-NESSESIAN
Matbaası'nda basılmıştır. Kataloğun soldan açılan sayfaları Fransızca, sağdan
açılan sayfaları Türkçe olarak hazırlanmıştır. Fransızca tarafın kapağında genç
bir kız resmi, Türkçe tarafın kapağında da bir erkek çocuk resmi
kullanılmıştır. Kültür tarihi açısından önemli olduğuna inandığımız bu
katalogdaki listeler hakkında yorum yapmadan olduğu gibi çevriyazısını takdim
ediyoruz.
Mühendis Ivor Robert Holmes. Resim http://www.recordingpioneers.com den alınmıştır |
Lyrophon Record Plakları
Müşteriîn-i kirâm hazerâtına
- Sekiz senelik bir tecrübe neticesinde Osmanlı musikisini gramofon plaklarında tecessüm ettirmeğe muvaffak oldum. Berlin’de kain “Lirofon” nam fabrikamızın ser mühendisi İngiliz-i meşhur “Holms” marifetiyle bu kere memleketimizin en güzide artistlerimizden aldığımız parçalar cidden sanatkarane yapılmış ve şimdiye kadar yapılan ve baş ağrısı olmaktan başka bir şeye benzemeyen plakların kâffesinden mükemmel olmuştur. Bir kere artistlerimiz memleketimizin en meşhurlarıdır.
- İkincisi mühendisimiz dünyanın en maruf mühendisidir.
- Üçüncüsü sadâlar hiç falsosuz tabiîdir.
- Dördüncüsü plakların mevadd-ı ibtidaiyyelerinde “şital” denilen çelik hülasası olduğundan asla bozulmaz olmasıdır.
- Beşincisi ve mühimmi de kendimizin Türk tüccarı bulunmamızdır. Paralarımızı memleketimizdeki ecnebilere kaptırmaktan ise tekmil vatandaşlarımızın ticarethanemizle iş yapacaklarına ve paralarını yine memleketlilerine vereceklerine ümidimiz ber-kemaldir.
A. Şükrü
Piyade Dokuzuncu Alay Musikasi Marifetiyle
1
|
41799
|
Sultan Mehmed Marşı
|
41808
|
Bando ile Marş
|
|
2
|
41785-1
|
Bando ile Trablus Marşı
|
41783
|
Bando ile Bingazi Marşı
|
|
3
|
41795
|
Ayn Zareye Hücum “Bando Birlikte”
|
41800
|
Bingazi Önünde - “Enver” Beyin İtalyanları Mağlup Ettikten Sonra
Mücahidin-i Osmaniyeye Resm-i Geçit Yaptırması “Bando Birlikte”
|
|
4
|
41819
|
Bando ile Türk Marşı
|
41806
|
Bando ile Ordu Marşı
|
|
5
|
41784
|
Bando ile Millet Marşı
|
41785
|
Bando ile İzmir Marşı
|
|
6
|
41793
|
Yeni Ulah Yani Romanya-Osmanlı Oyun Havası Bando ile "Birinci"
|
41792
|
Ulah Yani Romanya Osmanlı Oyun Havası Bando ile "İkinci"
|
|
7
|
41785-1
|
Bando ile Marş
|
41901
|
Biz Muhteşem Osmanlılarız “Osmanlı Marşı” - Hafız Yaşar
|
|
8
|
41805-1
|
Bando ile Laz Havası "Birinci"
|
41791
|
Bando ile Laz Havası "İkinci"
|
|
9
|
41840
|
Otuz Bir Mart Vakası Üzerine Mahmud Şevket Paşa’nın Selanik’de İrad
Ettiği Vatanperverane Nutuk "Şükrü Bey Tarafından"
|
41803
|
Bando ile Otuz Bir Mart Vakasının Galibiyeti Marşı
|
|
10
|
41839
|
Trablusun İmdadına Koşalım "Ateşin Bir Nutuk"
|
41841
|
Donanma Muhafız-ı Vatandır "Ateşin Bir Nutuk" Şükrü Bey
Tarafından
|
Hanende ve Mevludhan-ı Şehîr Hafız Yaşar Bey'in Meşhûr Neyzen Tevfik ve Tanburî-i Meşhûr Ressam Tahsin Bey Birlikte Sûret-i Mahsûsada Fabrikamıza Okuduğu Gazellerden (Neyzen Tevfik Bey'in Taksimleri Yalnız Fabrikamızda Vardır)
11
|
41927
|
"Nısfiye ile" Müstear Gazel
|
41542
|
Nevâ Üzerine Meşhur Nenni
|
|
12
|
41856
|
"Ney ile" Gazel "Puselik"
|
41951
|
Nevâ Üzerine Hicâz Gazel - Meşhur Hafız Osman Efendi
|
|
13
|
41928
|
"Ney ile" Rast Gazel
|
41908
|
"Tanbur ile" Hüzzâm Gazel
|
|
14
|
41843
|
Nısfiye ile Rast "Gazel"
|
41552
|
Karcığar Şarkı - Sinemi Sadpare Ettin
|
|
15
|
41904
|
Tanbur ile "Tekke Ağzı Gazel"
|
41770
|
Hicâz Şarkı: İbtila-yı Derd-i Aşkın
|
|
16
|
41905
|
"Tanbur ile" Uşşak Gazel
|
41524
|
Hicâzkâr Kürdî Şarkı: Bir Nigah Et Cemaline Hayran
|
|
17
|
41861
|
"Nısfiye ile" Acem-Aşîran Gazel - Alem-i Mehtaba
|
41872
|
Hüseynî Gazel - Zemzemesi Hafız Osman Efendi Tarafından
|
|
18
|
41859
|
Nısfiye ile Hicâz Gazel
|
41948
|
Ud ile Sabâ Gazel
|
|
19
|
41907
|
"Tanbur" ile Gazel
|
41538
|
Çalgısız Nev Eser Gazel - Kaderimdir Kaderim
|
|
20
|
41906
|
"Tanbur ile" Gazel
|
41871
|
Meşhur Acem Kızı - Hafız Osman Efendi
|
Memleketimizin En Meşhur Artistlerinden Neyzen Tevfik, Tanburi Tahsin, Udi Şevki ve Kemençeci Anastaş Bey ve Efendiler Sûret-i Fevkaladede Taksimleri
21
|
41930
|
Ney Taksimi Hüseynî
|
41825
|
Nısfiye Taksimi Segâh
|
|
22
|
41929
|
Ney Taksimi Rast
|
41514
|
Mevlevihane Peşrevi Ud, Keman, Kanun, Ney
|
|
23
|
41863
|
Nısfiye Taksimi - Eviç-ârâ
|
41823
|
Nısfiye Taksimi - Rast
|
|
24
|
41826
|
Nısfiye Taksimi - Hüseynî
|
4824
|
Nısfiye Taksimi - Sabâ
|
|
25
|
41931
|
“Tanbur ile” Hicâz Taksim
|
41934
|
“Tanbur ile” Acem-Aşîran Taksim
|
|
26
|
41936
|
“Tanbur ile” Nevâ Taksim
|
41935
|
“Tanbur ile” Mâhûr Taksim
|
|
27
|
41933
|
“Tanbur ile” Bestenigâr Taksim
|
41932
|
“Tanbur ile” Hüseynî Taksim
|
|
28
|
41884
|
“Ud ile” Nişâbur Taksimi
|
41512
|
“Ud ile” Çifte Telli
|
|
29
|
41890
|
“Ud ile” Şevk-Efzâ Taksimi
|
41651
|
“Keman ile” Çifte Telli
|
|
30
|
41529
|
“Ud ile” Uşşak Taksimi
|
41530
|
“Ud ile” Sırf Hicâz Taksimi
|
|
31
|
41884
|
“Ud ile” Mâhûr Taksimi
|
41528
|
“Ud ile” Sabâ Taksimi
|
|
32
|
41886
|
“Ud ile” Sûzinak Taksimi
|
41733
|
“Kanun ile” Uşşak Taksimi
|
|
33
|
41737
|
“Kemençe ile” Hicâz Taksimi
|
41537
|
“Keman ile” Hüseynî Taksimi
|
|
34
|
41728
|
“Kemençe ile” Nihâvend Taksimi
|
41731
|
“Kemençe ile” Hüseynî Taksimi
|
Hanende ve Üstad-ı Şehîr Meşhur Hafız Osman Efendi'nin Okuduğu Gazel ve Saire
35
|
41864
|
"Hicâz Gazel"
|
41952
|
"Bestenigar Şarkı" Bir Görüşte
|
|
36
|
41949
|
"Uşşak Gazel"
|
41939
|
"Sabâ Şarkı" Ben Mübtelayım
|
|
37
|
41938
|
"Sabâ Şarkı" Mey İçerken
|
41857
|
"Sabâ Gazel" Hafız Yaşar Bey
|
|
38
|
41874
|
"Nevâ Üzerine Uşşak Gazel"
|
41785
|
"Mâhûr Gazel"
|
|
39
|
41950
|
"Hüzzâm Gazel"
|
41879
|
"Neveser Gazel" - Hafız Yaşar Bey
|
Hanende-i Şehîr Hafız Yaşar Bey'in Muhtelif Gazel, Şarkı, Kanto, Marş ve Sairesi
40
|
41555
|
"Nevâ Gazel" Yatmış Uyumuş
|
41541
|
"Hicâz Gazel" Derdime Vakıf Değil
|
|
41
|
41522
|
"Tekke Usûlü" Rast Gazel - Rahmi Yok
|
41525
|
"Hüzzâm Şarkı" Aşkın Ezvakı
|
|
42
|
41781
|
"Yegâh Gazel" Ne Saki Şad Eder
|
41777
|
"Yegâh Şarkı" Şad Ol Gönül
|
|
43
|
41678
|
"Hicâz Gazel" Huriler Bilmem
|
41785
|
"Nihâvend Şarkı" Alemde Eğer
|
|
44
|
41543
|
"Rumili Şarkısı" Havada Turna
|
41899
|
"Edirne Şarkısı" Çare Bulan Olmadı
|
|
45
|
41552
|
"Hicâz Kanto" Her Zaman Bir Olur mu
|
41558
|
"Hicâz Şarkı" Seni Gördükçe
|
|
46
|
41774
|
"Nihâvend Şarkı" Bakmıyor Çeşm-i Siyah
|
41718
|
"Nihâvend Kanto" Kalb-i Sevda
|
|
47
|
41894
|
"Curcuna Şarkı" Kız Kulesi Yakut Küpe Takınmış
|
41520
|
"Hüzzam" Şarkı Zamanı Var ki Beni Bir Gün Ararsın
|
|
48
|
41556
|
"Mâhûr Şarkı" Gösterip Ağyare
|
41559
|
"Mâhûr Gazel" Parlasın İkbal-i Millet
|
|
49
|
41867
|
"Şehnaz Gazel"
|
41926
|
"Şehnaz Şarkı" Bir Nev-civane
|
|
50
|
41876
|
"Sûzinâk Gazel"
|
41707
|
"Sûzinâk Şarkı" Atf Etme
|
|
51
|
41877
|
"Nihâvend Gazel"
|
41925
|
"Nihâvend Şarkı" Ey Verd-i Rana
|
|
52
|
41842
|
"Rast Gazel" Ben Beni Bilmem
|
41836
|
"Hüzzâm Şarkı" Ruz-i Şeb
|
|
53
|
41860
|
"Çalgısız Tekke Ağzı Gazel
|
41705
|
Uşşak Şarkı - Gam ile Kıymetdar
|
|
54
|
41528
|
Çalgısız Gazel “Tekke Ağzı”
|
41574
|
“Sabâ Şarkı” - Yine Gördü Gözüm Yari
|
|
55
|
41540
|
“Nevâ Gazel” - Fariğ Olmam
|
41515
|
“Nev-Eser Şarkı” - Nale-i Cangah
|
|
56
|
41526
|
“Nevâ Gazel” - Bülbül İken
|
41505
|
“Sabâ Şarkı” - Çare Sazım
|
|
57
|
41504
|
“Nev-Eser Kanto” - Adalar Sahili
|
41553
|
“Nev-Eser Kanto” - Penbe Kordale – Sıya Sandal
|
|
58
|
41521
|
“Hüzzâm Gazel” - Gerçi O Güzel Gözler
|
41557
|
“Rast Kanto” - Gül Kantosu
|
|
59
|
41885
|
Şarkı - Mey İçerken
|
41701
|
Şarkı - Penbelikle
|
|
60
|
41686
|
Yeni Bülbül Kantosu
|
41921
|
Yeni Cicim Kantosu
|
|
61
|
41920
|
Millet Marşı
|
41847
|
Ordu Marşı
|
|
62
|
41801
|
Sancak Marşı
|
41794
|
Ey Gaziler Bando
|
|
63
|
41518
|
Nev-Eser Şarkı - Ya Selama
|
41517
|
Prenses Fatma Hanım’ın Marşı - El-Fettake Arapça
|
|
64
|
41922
|
Çiftetelli Kantosu
|
41665
|
Saçlar Perişan Kantosu
|
|
65
|
41848
|
Sancak Marşı
|
41852
|
Asker Marşı
|
|
66
|
41502
|
Deveci Kantosu
|
41501
|
Oğlan Yaylı Kız Yaylı Kantosu
|
|
67
|
41900
|
Yeni Mavili
|
41685
|
Felek Bana Neler Etti Kantosu
|
|
68
|
41884-1
|
Sabâ Şarkı - Bana Gayrı Karışma
|
41973
|
Şehnâz Kanto - Gönül Durmaz
|
|
69
|
41942
|
Külhan Beyi Kantosu
|
41709
|
Kara Gözlüm Güzelim Kantosu
|
|
70
|
41946
|
Küçük Asker Marşı
|
41855
|
On Temmuz Marşı
|
|
71
|
41550
|
Elmalı Kantosu
|
41593
|
Kanarya Kantosu
|
|
72
|
41554
|
Dügâh Gazel
|
41518
|
Süvâri Kayalar Marşı
|
Meşhur Düetocu Küçük Ali ve Gözlüklü Mari Hanım Tarafından Karşılıklı Verilen Düetolar.
73
|
41832
|
Urfa Şarkısı
|
41620
|
Eğin Havası
|
|
74
|
41837
|
Aydın Zeybek Havası
|
41834
|
Laz Havası
|
|
75
|
41838
|
Türkmen Kantosu
|
41836
|
Tiyatro Kantosu
|
|
76
|
41835
|
Sürmene Laz Havası
|
41833
|
Acem Kantosu
|
Şehrimizin En Mühim Kantocusu Hanende Kazım Bey’in Okuduğu Parçalardan
77
|
41578
|
Kalenderim Arkadaş Kantosu
|
41599
|
Arabacı Gayrar ? Kantosu
|
|
78
|
41708
|
Hüzzâm Kanto - Şem’i Hüsnün
|
41577
|
Yeni Kaynana Kantosu
|
|
79
|
41579
|
Ah Felek Niçün Gücendin Bana
|
41582
|
Felek Yar Olmayor Kantosu
|
|
80
|
41581
|
Yeni – Oğlanlı Deveci Kantosu
|
41576
|
Yeni - Uç Baba Torik Kantosu
|
|
81
|
41587
|
Küp Kantosu
|
41580
|
Hovardalar Aşkına - Yeni Kanto
|
|
82
|
41585
|
Deveci Kantosu Oğlanlı
|
41588
|
Sana Vardır Bir Sözüm Kantosu
|
|
83
|
41659
|
Ferahnâk Şarkı - Gülmeli
|
41694
|
Ferahnâk Gazel - Hafız Yaşar
|
Destancı-ı Meşhur Çeşmemeydanlı İbrahim Efendi’nin Okuduğu Parçalar
84
|
41676
|
Trablusgarp Destanı
|
41675
|
Bingazi Destanı
|
|
85
|
31912
|
Tulumbacıların Destanı
|
41690
|
Semai
|
|
86
|
61689
|
Yıldız Havası Koşma
|
41673
|
Hüsameddin Bey’in Destanı
|
Muhtelif Şarkı, Gazel, Kantolardan
87
|
41637
|
Rast Gazel Yeni Usul - Şevket Bey
|
41638
|
Sabâ Gazel Yeni Usul - Şevket Bey
|
|
88
|
41806
|
Kesik Kerem Naziresi - Müstear Bey
|
41879
|
A Benim Gözümün Nuru - Hafız Yaşar Bey
|
|
89
|
41612
|
Niçün Gücendin Bana Şarkısı - Müstear Bey
|
41684
|
Hicâz Şarkı - Zülf-i Zer Narine Hafız Yaşar Bey 2
|
|
90
|
41913
|
Sivastopol Şarkısı - Ali Bey
|
41914
|
Sultan Aziz’in Şarkısı
|
|
91
|
41615
|
Hüzzâm Kanto - Mahzun Gönül - Müstear Bey
|
41647
|
Bestenigar Şarkı - İstedin de Gönlümü - Müstear Bey
|
|
92
|
41511
|
Kranet ile Çiftetelli l - Mehmet Efendi
|
41590
|
Karakaşlı Penbe Derler Bana - Kazım Bey
|
|
93
|
41667
|
Edirne Şarkısı - Hafız İsmail Efendi
|
41608
|
Yakdın Beni Ah Nihayet Kantosu - Hafız İsmail Efendi
|
|
94
|
41616
|
Çık Derim Cana Şarkısı - Müstear Bey
|
41591
|
İnam Eyle Ol Yari Kantosu - Kazım Bey
|
|
95
|
41626
|
Uşşak Gazel - Şevket Bey
|
41773
|
Nihâvend Şarkı Ah Ne Olaydı - Hafız Yaşar Bey
|
|
96
|
41519
|
Nihâvend Kanto - Bu Gün Dil Divaneden - Hafız Yaşar Bey
|
41516
|
Bir Fındıkçı Yare Gönül Verdim - Hafız Yaşar Bey
|
|
97
|
41623
|
Kastamonulu Kantosu - Müstear Bey
|
41605
|
Konyalı Kantosu - Müstear Bey
|
Enderunlu Meddah Mehmed ve Mudhik-i Şehir Süruri Efendilerin En Gülünçlü Parçalarından
98
|
41680
|
Hokkabaz Oynatması - Muhavereli
|
41179
|
Merhum Pehlivan Kara Ahmed’in Avrupa’dan Teehhül Etmesi ve Validesiyle
Muhaveresi
|
|
99
|
41682
|
Kastamonulu Helvacılardan Birinin Beyoğlu’nda Eğlenmesi
|
41811
|
Bir Konakta Aşçıbaşının Sergüzeşti
|
|
100
|
41785
|
Bir Muhacirin Anadolu’da Seyahati
|
41734
|
Kaval ile Safranbolu Havası
|
|
101
|
41681
|
İhtiyarın Torununa Nenni Söylemesi
|
41937
|
İstanbul Yangını
|
|
102
|
41869
|
Muhacirin Katib Salih'i Takliden Karagöz Oynatması
|
41902
|
Berlin Sefirinin Aşçısı ile Arabacısının Berlin’de Hayvanât-ı Vahşiye
Bahçesinde Gezmeleri ve Yabâni Hayvanâtın Sadâları
|
|
103
|
41870
|
İstanbul Mahalle Kahvesinde Mebus İntihâbı
|
41810
|
Meclis-i Mebusanın İlk Defa Dağıtılması
|
|
104
|
41669
|
Cülûs-ı Hümayunda Tulumbacıların Balıkçı Kayığıyla Kağıdhane’ye Gidişleri
|
41670
|
Serhoşların Meyhanede Eğlenmeleri
|
Mersiyehan-ı Şehir Şevket Bey’in
105
|
41633
|
Kerbela Vakası Mersiyesi
|
41632
|
Kerbela Vakası Mersiyesi
|
|
106
|
41640
|
Yatsu Ezanı
|
41641
|
Yatsu Salat-ı Şerife
|
Eğin Hanendelerinden Eğinli Meşhur Mustafa Efendi Tarafından
107
|
41697
|
Eğin Havası - Bağlar Kızlar Şarkısı
|
41671
|
Eğin Havası - Gurbet Şarkısı
|
|
108
|
41697
|
Eğin Havası - Gelin Şarkısı
|
41698-1
|
Eğin Havası - Asker Şarkısı
|
|
109
|
41695
|
Eğin Havası - Muharebe Şarkısı
|
41678
|
Urfa Ağzı Şarkı
|
Zurnacı-i Meşhur Arap Mehmet Tarafından
110
|
41828
|
Zurna ile Kağıdhane Havası
|
41743
|
Zurna ile Gülüş
|
|
111
|
41742
|
Zurna ile Rast Taksim
|
41829
|
Edirne Havası
|
|
112
|
41827
|
Zurna ile Sabâ Taksim
|
41700
|
Köçekçe Bülbül Olsam - Hafız Yaşar Bey
|
|
113
|
41740
|
Zurna ile Çiftetelli
|
41703
|
Köçekçe Karşuyakada - Hafız Yaşar Bey
|
Erzurumlu Kürd Memo Ağa Tarafından
114
|
41821
|
Kürdçe Yayla Havası
|
41831
|
Kürdçe Ali Paşa Şarkısı
|
|
115
|
41818
|
Kürdçe Beğler Şarkısı
|
41822
|
Kürdçe Cerid Havası
|
En Meşhur Sazendelerimiz Tarafından Yapılan Parçalardan
116
|
41564
|
Oyun Havası - Ud, Keman, Kanun, Kranet
|
41570
|
Zeybek Havası - Ud, Keman, Kanun, Kranet
|
|
117
|
41509
|
Uşşak Saz Semaisi - Ney, Ud, Keman, Kanun, Kranet
|
41531
|
Ud Taksimi - Ordulu
|
|
118
|
41563
|
Harb Oyun Havası - Ney, Ud, Keman
|
41678
|
İzmir Havası - Ney, Ud, Keman
|
|
119
|
41572
|
Macar Havası - Ney, Ud, Keman
|
41571
|
Ulah Oyun Havası - Kanun, Ud, Keman
|
|
120
|
41614
|
Acem Kantosu - Müstear Bey
|
41688
|
Kesik Kerem – Hafız Yaşar Bey
|